قدس آنلاین- مسمومیت با مونواکسید کربن یا گازگرفتگی، مسمومیتی است که به دلیل تنفس گاز خطرناک کربن مونواکسید ایجاد می‌شود. این مسمومیت که به وسیله انواع وسایل گازسوز از جمله بخاری، آبگرمکن، پیک نیک و حتی زغال ایجاد می‌شود، در آغاز فصل سرما و در طول پاییز و زمستان شایع است؛ زیرا اگر دودکش یا تهویه یک مکان مسدود باشد، گاز کربن مونواکسید امکان خروج نمی‌یابد، در محیط ساختمان منتشر شده و سبب مسمومیت و در نهایت مرگ افراد می‌شود. مرگ بر اثر گازگرفتگی را «مرگ خاموش» می‌نامند که سردرد، سرگیجه و سوزش چشم مهم‌ترین علائم آن است. به بهانه هفته پیشگیری از مسمومیت‌ها و در آستانه آغاز فصل سرما، موضوع مسمومیت ناشی از گاز مونواکسید کربن را در گفت و گو با دکتر احمد عبداللهی که سال‌ها تجربه کار در بخش اورژانس بیمارستانی را دارد، بررسی کرده‌ایم.

* آقای دکتر؛ درباره ویژگی‌های گاز مونواکسید کربن که عامل مرگ خاموش است توضیح دهید.

** مونو اکسید کربن، یک گاز سمی است که طعم و بو ندارد و در اثر سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی مانند نفت، گاز، بنزین، گازوئیل و زغال چوب حاصل می‌شود و چون گازی بی‌رنگ، بی‌بو، بی‌مزه و غیرمحرک است، مسمومیت با آن بسادگی رخ می‌دهد. میل ترکیبی منواکسید کربن با هموگلوبین بسیار بیشتر از اکسی‌ژن است و در خون با هموگلوبین، ترکیب پایداری تشکیل می‌دهد. بتدریج با بالا رفتن میزان مونواکسید کربن در خون، میزان هموگلوبین آزاد و در دسترس برای انتقال اکسیژن کاهش یافته و در نتیجه اکسیژن رسانی به بافت‌های بدن از جمله مغز را کاهش می‌دهد و سبب بروز مسمومیت شده و سیستم عصبی را دچار اختلال و قدرت هر گونه اقدامی را از فرد مسموم سلب می‌کند. سیگار کشیدن نیز یکی از عواملی است که موجب افزایش مونواکسید کربن و کاهش توانایی بدن در انتقال اکسیژن می‌شود.

* عوارض مسمومیت با این گاز چیست؟

** مسمومیت با مونواکسید کربن (CO) می‌تواند موجب سردرد، گیجی و باریک بینی (که در آن همه چیز را در اطراف مانند تونل می‌بینید) و نیز لب‌ها و ناخن‌های قرمز شود.

* در آستانه فصل سرما چه توصیه‌هایی برای پیشگیری از گازگرفتگی دارید؟

** پیشگیری از مسمومیت با گاز CO بسیار ساده است؛ استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد در پیشگیری از این مسمومیت، اهمیت زیادی دارد. کنترل و اطمینان از باز بودن منافذ مسیر دودکش قبل از راه اندازی بخاری بهترین راه پیشگیری از بروز حوادث مرگبار به ‌شمار می‌رود. همچنین دقت و توجه به داغ بودن دودکش نیز بهترین آزمایش برای کارکرد مناسب دودکش است. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است. دراین صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازکردن قسمتی از در یا پنجره، تهویه را در محیط ایجاد نمایید. همچنین داشتن کلاهک مخصوص برای دودکش در پشت بام‌ها برای جلوگیری از خاموش شدن بخاری و انتشار گاز CO اهمیت زیادی دارد.

* در استفاده از وسایل گازسوز به چه نکاتی باید توجه کرد؟

** رنگ مطلوب شعله بخاری وسایل پخت‌وپز آبی است. چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد یا نارنجی باشد، نشانگر نقص در سوخت رسانی و کمبود اکسیژن در محیط است که سریعاً باید بررسی شود. اگر رنگ شعله بخاری آبی نباشد ممکن است هوای کافی به بخاری نرسیده و تولید گاز منواکسید کربن کند. در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل و بویژه اتاق خواب مسدود شود.

همچنین باید از نصب آبگرمکن در حمام و روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه، جدا خودداری کرد. دقت کنید که کوچک بودن مجرای خروجی و لوله‌کشی مشترک شومینه برای چند واحد، موجب برگشت دود از شومینه روشن طبقات پایین به داخل شومینه خاموش طبقات بالاتر می‌شود.

انتهای تمامی دودکش‌ها باید حداقل یک متر از سطح بام و یک متر از دیوار جانبی بام فاصله داشته و دارای کلاهک مخصوص به شکل H باشد. دودکش و اتصالات آن باید از جنس مقاوم و بدون هیچ گونه منفذ یا نشتی درسرتاسر آن باشد. شیب لوله‌های افقی درداخل واحدها باید مثبت و رو به بالا و ارتفاع عمودی لوله حداقل سه برابر طول افقی آن باشد. قطر لوله دودکش باید مساوی یا بزرگ‌تر از قطر لوله خروجی دستگاه گازسوز باشد.

* اگر فضای محیط با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می‌شود، آیا درزبندی و بستن منافذ به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی، مشکل‌ساز می‌شود؟

** خیر، مانعی ندارد.

* اگر توصیه‌های دیگری باقی مانده لطفاً بیان کنید.

** بله؛ شهروندان باید از قراردادن لوله خروجی بخاری به داخل ظرف آب و به کار بردن وسایل گرمایشی بدون نصب دودکش یا دارای نقص در دودکش جداً خودداری کنند.

آبگرمکن‌های دیواری گازی اگر به مدت طولانی روشن باشند، خطرناک می‌شوند و به ‌کارگیری این آب گرمکن‌ها در فضاهای بسته یا مکان‌های بدون جریان هوا، مُجاز نیست.

هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد. سرتاسر مسیر دودکش‌ها را به منظور اطمینان از هدایت مناسب گازهای ناشی از احتراق به فضای بیرون کنترل کنید. هیچ گاه از کباب‌پز یا منقل در داخل خانه، گاراژ یا محوطه بسته استفاده نکنید. هیچ گاه از چراغ یا بخاری نفتی یا گازی که دودکش ندارد، درون خانه بخصوص هنگام خواب استفاده نکنید.

درون خانه، بخصوص اتاق خواب دستگاه هشدار مونواکسید کربن نصب کنید و دقت کنید که تعمیر وسایل گرمایشی توسط افراد غیرمجرب و بی‌تجربه یا نصب آن‌ها توسط افراد خانواده موجب ایجاد خطر می‌شود.